- Czy wada wymowy może minąć sama?
Istotne jest, aby rozróżnić nieukończony rozwój mowy od wady wymowy. Małe dziecko ma prawo do „mowy dziecinnej” tj. zmiękczeń, uproszczeń wyrazów, nazywania własnymi nazwami wyrazów trudnych, przestawiania sylab, niewypowiadania wielu głosek. Wada wymowy jest taką nieprawidłowością, której występowania nie można uzasadnić wiekiem lub innymi przyczynami. Dlatego też pojawienie się jej wymaga diagnozy logopedy i ćwiczeń. - Czy wada wymowy może być dziedziczna?
Często spotyka się występowanie takiej samej wady wymowy u rodziców i dzieci, rodzeństwa np. nieprawidłową realizacja głoski „r”, różne typy seplenienia. Nie jest to jednak dowód na dziedziczenie wady lecz przejaw nawykowego uczenia. Najczęstszym mechanizmem jest naśladowanie osób najbliższych z otoczenia. - Dlaczego moje dziecko jeszcze nie mówi?
Rozwój mowy przebiega indywidualnie. Niektóre dzieci zaczynają mówić bardzo wcześnie ok.1 roku życia, niektóre trochę później. Zawsze należy wykluczyć występowanie u dziecka różnych zespołów chorobowych jak np. autyzm, upośledzenie umysłowe, a także wadę słuchu, czy inne czynniki, które mogłyby zakłócić prawidłowy rozwój mowy. Jeśli rodzic ma jakiekolwiek wątpliwości, nie należy czekać. Wskazana jest wówczas konsultacja u specjalisty (laryngologa, logopedy, foniatry, neurologa, psycholog) Warto pamiętać, że niezwykle ważne jest, by zwracać uwagę czy dziecko nawiązuje kontakt wzrokowy w komunikacji, czy rozumie polecenia, które do niego kierujemy. - Czy moje dziecko mówi dobrze?
Rozwój mowy dziecka przebiega wg etapów. Dziecko ok. 1 r. ż wymawia pierwsze proste słowa, wyrazy dźwiękonaśladowcze (bum, am, hau, miau itp.). Ok. 2. r. ż dziecko zaczyna łączyć dwa wyrazy (np. mama daj), wymawia większość samogłosek, może upraszczać trudniejsze słowa. Dzieci trzyletnie powinny wymawiać wszystkie głoski z wyjątkiem s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, r. Między trzecim a piątym rokiem życia pojawiają się głoski trudniejsze artykulacyjnie. Dziecko sześcioletnie powinno realizować wszystkie głoski. Jeśli tak nie jest, warto w tym czasie skorzystać z pomocy logopedy. - Kiedy rodzic powinien skorzystać z konsultacji u logopedy?
Zawsze, jeżeli rodzic ma jakiekolwiek wątpliwości dotyczące rozwoju mowy dziecka. Powszechnie uważa się, że logopeda zajmuje się dzieckiem mówiącym, jednak poradę logopedyczną można uzyskać już od najmłodszych chwil życia dziecka ( dotyczącą np. sposobu karmienia korzyści płynących z karmienia piersią, pierwotnych odruchów warunkujących w przyszłości prawidłowy rozwój mowy) - Jak długo może potrwać terapia logopedyczna?
Korygowanie wad wymowy jest procesem indywidualnym. Czas terapii jest zróżnicowany, zależy od rodzaju wady, nasilenia zaburzenia, motywacji dziecka do pracy, jego wieku oraz od intensywności ćwiczeń. Istotna jest praca z dzieckiem w domu, systematyczne utrwalanie ćwiczeń. - Dlaczego tak ważne jest badanie słuchu?
Prawidłowy słuch warunkuje rozwój mowy. Jeżeli mowa dziecka nie rozwija się prawidłowo, należy wykonać badanie słuchu. - Jakie mogą być konsekwencje wady wymowy w nauce?
Prawidłowa wymowa głosek, ich słuchowe wyodrębnianie z całości, identyfikacja i różnicowanie są podstawą do kształtowania się syntezy i analizy słuchowej, dwóch bardzo ważnych procesów, niezbędnych do nabywania czytania i pisania. Wszelkie zakłócenia w sferze percepcji słuchowej, są zjawiskiem niepokojącym i wymagają stosownych ćwiczeń korekcyjnych. Niekorzystne zjawiska to również liczne błędy gramatyczne, trudności w wypowiedziach ustnych, ubogi zasób słownictwa, problemy z zapamiętywaniem słów, wierszyków. Zaburzenia mowy, występujące we wczesnym dzieciństwie są jednym z częstych wyznaczników specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu, czyli trudności o charakterze dyslektycznym. Słabo opanowana technika czytania rzutuje na zwolnienie tempa pracy, trudności z rozumieniem czytanych treści, pozbawia dziecko podstawowego narzędzia pracy. Dzieci, które mówią nieprawidłowo często też niepoprawnie zapisują wyrazy. - Czy wada mowy może być przeciwwskazaniem do podjęcia nauki w klasie I?
Odpowiedź na to pytanie wiąże się z pytaniem poprzednim. Naukę w klasie I szkoły podstawowej może podjąć dziecko, osiągające dojrzałość szkolną, czyli takie, które sprosta wymaganiom szkoły. Dojrzałość szkolna to odpowiedni poziom rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, który zapewnia z jednej strony przyswajanie wiedzy, a z drugiej funkcjonowanie dziecka w roli ucznia, umożliwia tworzenie właściwych relacji z rówieśnikami. Na tym tle właściwy rozwój mowy wiąże się ściśle z każdym wyznacznikiem dojrzałości szkolnej. Wymowa dziecka powinna być zrozumiała i wyraźna. Dobra pamięć słuchowa, analiza i synteza słuchowa, czyli zdolność do rozdzielania sylab i głosek w wyrazach oraz umiejętność ich łączenia w całość, zapewnia dobre podłoże do nauki czytania i pisania. W uproszczeniu owa percepcja słuchowa, ale też sprawność narządów mowy, głównie warg i języka, decydują o jakości artykulacji. W przeciwnym razie dzieci nie wymawiają prawidłowo głosek, a jak mówią, tak i piszą. Mieści się tutaj cała gama błędów ortograficznych, popularnie nazywanych błędami słuchowymi. Dotyczą one min. utraty dźwięczności, różnicowania i – j, nieprawidłowego zapisu ą,ę, zamiany sz,ż,cz,dż na ich najczęstsze odpowiedniki w wymowie dzieci: s,z,c,dz, ale też: ś,ź,ć,dź, oraz szereg innych błędów, związanych z jednostkowymi nieprawidłowościami u konkretnych dzieci. Wady mowy uwidaczniają się także w wypowiedziach słownych poprzez trudności w budowaniu prawidłowych zdań, myleniu wyrazów brzmiących podobnie, popełnianiu błędów gramatycznych. Mogą się objawiać problemami w rozumieniu tekstów mówionych, czytanych i pisanych. Zaburzenia mowy są wychwytywane przez nauczyciela i zespół klasowy, dlatego też sytuacja źle mówiących dzieci jest trudna. Wpływa to niekorzystnie na ich emocjonalność, powoduje poczucie izolacji, zaniża samoocenę. Niejednokrotnie są one gorzej oceniane niż ich koledzy w klasie. Problem jest zatem bardzo złożony. W przypadku niewielkich wad mowy, ćwiczenia można kontynuować w klasie I, jednak wtedy dziecko ma więcej obowiązków niż jego rówieśnicy. Duża część tych dzieci, będących pod opieką logopedy, zaczyna mówić prawidłowo. W przypadku poważnych opóźnień w rozwoju mowy, bądź zaburzeń, które nie rokują szybkiej poprawy, lepiej jest zdecydować o pozostawieniu dziecka ponownie w klasie 0. Da to możliwość wyrównania nieprawidłowości, nie narazi dziecko na stres i funkcjonowanie w roli gorszego ucznia już na starcie nauki szkolnej. Decyzje takie są trudne dla rodziców, ale czasem konieczne dla dobra dziecka. Nie są one podejmowane pochopnie. Zawsze towarzyszy im wnikliwe badanie logopedyczne, często poszerzone o badanie pedagogiczne psychologiczne. - Czy zbyt częste przebywanie dziecka przed ekranem (telewizor, komputer , tablet) może zakłócać rozwój jego mowy?
Częste i długotrwałe wpatrywanie się dziecka w ekran ogranicza kontakt z drugą osobą np. wsłuchiwanie się w jej głos, utrzymywanie kontaktu wzrokowego, podejmowanie działań naprzemiennych, czynników istotnych w komunikacji. Powoduje także trudności z koncentracją uwagi, skupieniem się na statycznym obrazie (książeczki), ogranicza wielozmysłowe poznawanie świata poprzez węch, smak, dotyk.
oprac. logopedzi PPP